Julemøte i Bygdekvinnelaget

Eg har lova å levera nåken ord til julamøte i Bygdekvinnelaget. Eg må skriva om det eg kjenner til. Og livet mitt er egentlig ikkje spesielt spennande. Eg har  i tidligare tider, etter beste evne, skildra alle følelsane me skal kjenna til ved juletider. Då tenke eg på nyvaska stover, strålande lys, glitrende barneauer, den goda luktå av granbar. Nå er vel de fleste julatre av plast, og julaluktå kjeme frå stearinlys med lukt og frå flasker og dråper,  og det er ikkje særlig bra for lungene våre, seie astmatikarane. Så eg får hoppa over all det der denne gangen. Men eg er veldig glad i den fine stemningen jul gir oss. Eg trur me blir bittelitt bedre mennesker rundt juletider.

Førjulstidå er ei tid eg like godt. Den gir oss nåke å streva imot i denne mørke tidå. Sjøl om eg ikkje bruka opp ei Akaxflaska i juleforberedelsene mine, så hende det eg vaske nederste hyllå i kjøleskapet. Det er der driten samla seg i mitt. 

Men litt reingjøring blir det i denne heimen og. Eg vil involvera Ernst i sånne oppgaver. Han er ikkje spesielt interessert. Men han kan få ros for støvsuging. Eg fant forresten på å vaska badegulvet for hånd, for ei stund siden. Syns det var antydning til litt runde hjørner etter moppevasken. Men det er jo ganske slitsomt å bøya seg ned under skap og sånt. Derfor vrei eg opp fillå, og akte meg rundt på baken og vaska. Og så ropte eg på Ernst: kom inn her litt, sa eg. Så kom han og spurte ka det var. Vil du flytta bøtta for meg sa eg. Han syns ikkje det var løye…

Og i desse tider blir me bomba med spareråd. For det er inflasjon i landet. Men så er det sånn at sparerådå er : et opp maten din. Ned med matsvinnet. Ganske fornuftig egentlig.   Det sa de til meg og, når eg var liten. Då var det for at ungane i Afrika ikkje hadde mat. Siden eg alltid godtok det de vaksne sa, så stilte eg ingen spørsmål om de blei mette når eg åt opp. Og andre råd til folk med lite penger er: bytt varmtvannsbereder, få tak i varmepumpe, bytt vinduer, isoler huset…. Men me må betala det sjøl. Og med galloperande pris- og rentestigning er ikkje det så enkelt.

Me er kanskje ikkje dei som er værst stilte, me som bur på Jæren. Men det er folk som har behov for matposer her og. Det er vondt å veta at det er medmennesker som ikkje har nok midler til et rimelig bra liv. Det bør ikkje væra sånt, i det de kalle for verdens rikaste land. Barnefattigdommen auke her i landet. Tenk, me har matfattigdom her i landet!  Det er ikkje lett å be om hjelp. Det burde vore et system som automatisk blei innkobla når inntekt og utgift ikkje blir par. Dette opprøre meg. Og når me nå går inn i den høytidå der skille blir ekstra merkbart…. tenk om alle me som er her nå gir ein 50 lapp til ein forening/institusjon/enkeltmennesker som arbeide for å gi  vanskeligstilte ein julegave. 

Nåken grupper har kanskje meir penger enn det som godt er. Når eg lese om pappaguttene på videregående i Oslo som samle seg om ein russebuss til millionen ++ då får eg fnatt. Og dei som ikkje har midler eller mulighet til å surra vekk så mange penger, dei blir på utsida av den tidå ungdommen skal feira. De blir ikkje rekna med i gjengen, når de ikkje har masse penger.  Eg syns nå egentlig ikkje de har gjort nåke spesielt om de har gått på skule nåken år. Bevares, de første årå var jo bare lek. Det er nok etter videregående de vil merka de største krava, og uroen om de tar det rektige valget.

Eg huska ein episode frå min barndom. Eg skjønte det ikkje då, men har tenkt på det i vaksen alder. Det var ikkje mange penger i vår heim. Pappa var bussjåfør, og mamma stelte heime. Men me mangla ingenting, og de fleste vennene våre hadde det likt. Eg huska når me fekk kjøleskap. Vaskemaskin fekk mamma først når eg var 16 år, og den femte ungen ble født. Den fekk hu av sine foreldre. Men episoden eg huska er når pappa steikte kålrabibiff til oss. Eg har mistanke om at det blei nok for mor mi, og at hu overlot det tomme spisskammerset og ungane til han. Og pappa såg alltid lyst på livet; tralala og sang. Han fortalde oss at dette var sånn mat de fine i byen åt, steikte kålrabi, krydra med salt og peppar og poteter og smør til. Eg huska me syns det var kjempegodt. Og når det blei kveld var mamma tilbake.

I år har Vårherre kompensert for høge strømpriser ved å halda temperaturen på sånn ca april vær. Og i det siste har me fått vatn i magasinene. Det ser litt lysare ut sånn kraftmessig. Det er ny verden me leve i nå. Men desse strømprisane svinge veldig. Tenk nå slår eg av lyset på badet når eg går ut. Det er vel første skritt til å få oss oldissar til å spara på ressursene. Det er godt ungdommen står på barrikadene, som de alltid har gjort.  Men eg har ikkje akkurat sansen for å lima seg fast til asfalten med superlim, eller å hiva tomatsuppe på malerier. Det virke vel helst mot sin hensikt.

Levestandarden har bare gått opp, og kanskje nådd toppen nå. Eg trur det er bra, viss me samtidig tar bedre vare på kvarandre, og dele på det me har.

Men eg trur ikkje me får tilbake julaselskapå me hadde når eg var liten. Då me troppa opp i vår beste stas hos tantene. Der fekk me goe mat og masse gode småkaker, delfiakake, risboller og lefse med lefseost. Det siste har eg bare fått i Ølen. Er litt usikker på om det kan væra ein tradisjon bestemor tok meg seg frå Hjelmen på Fitjar.

Det var litt skummelt hos tante Annemor. Hu hadde det så fint, og me var så redde for å søla. Og då kan du veta at det gjekk et saftglas utover bordet. Hos tante  Britta (Brith) og onkel Odd var det koselig. Spesielt onkel Odd brydde seg om oss ungane. Han sa så masse løye. Me var hos andre tanter og. Eg huska ikkje ka tid dette tok slutt. Men mamma var ganske oppskjørta når det var hennas tur.

Sånn har det blitt med meg og. Eg er glad i gjester, men maten stresse eg med. Baking er under pari. Men eg er begynt å kjøpa ferdigbaka. Middag er eg sånn nåkenlunde på. Iallefall auka omkretsen på både meg og Ernst. Det er den fryktelige bivirkningen av å væra lat pensjonist.

Men sikkert som amen i kirkå, så blir det jul i år og, viss kloden holder seg i rektig kjøreretning.

År 2022

 År 2022

Me leve i år 2022. Alt som har skjedd i mi levetid er nesten utrulig. For ei utvikling me har vore med på. Me som var unge i utgangen av Flower Power perioden. Den gangen me pynta oss med slengbukse og tunika med paljetter. Me som har opplevd industriell revolusjon, inntog av datateknologi på godt og vondt, økonomisk vekst, utjevning av klasseskiller og kjønnsskille… (stemmer det forresten? det virker nesten som om klasseskiller er på veg tilbake). Eg er fødd 7 år etter siste verdenskrig, og har vært vitne til masse av endringene som har skjedd, alle godene som me har fått tatt del i. Det virka som skikkelig gamle dagar, sånn før Kristus… når eg prøve å formidla frå min barndom. Då blei melka kjørt til meieriet i spann, på hest og kjerre. Var me heldige fekk me sitja på spannå når me skulle på skulen. Nå kjem melkebilen på tunet etter melka. Hest er bare til pynt.  Den gang det var vanlig å finna mor heime, og far var på jobb. Tenk på alle dei talentfulle damene som ikkje fekk brukt evnene sine. I vårt land har de fleste fått et enklere liv. Nå er verden usikker. Ingen kan forstå ka Putin kan finna på, men det er ikkje til vår verdens beste.

Av og til er det lett å romantisere gamle dagar. Då generasjonene budde i lag, og det krydder av ungar som måtte laga lekene sine sjøl. Eg trur det var ganske stritt, og ikkje så rosenrødt som me gjerne vil laga det til. Spesielt når me ser reportasjer som: Der ingen skulle tru at nokon kunne bu… Då er det gjerne kløverenger, villblomster, heimebakt brød og kopplam som rører rundt i nasjonalromantiske følelsar. Eg skal villig innrømma at den gang eg var lønnsmottager, trøtt og sliten, så foreslo eg for Ernst at me skulle selga det me hadde, og flytta inn i ein sånn idyll. Men eg trur eg såg for meg at det var han som måtte fiksa det meste. Eg ville helst bare kosa meg med litt innredning og lystenning i vårt straumlause koselige reir. Men han såg ikkje likt på det. Så det var nok til allés beste at eg enda på Brattlandsplassen.

Det er like godt å innrømma at eg ville hatt lite å stilla opp med i dei kulissene. Eg som bruker ferdig komlemjøl når eg lage komla. Bare å tilsetje vatn… og Toro sine kakemikser viss eg MÅ baka. Eg er kjempeglad for alle hjelpemidlene som er komme til oss. Kor skulle eg gjort av alle -40% kuppå viss eg ikkje hadde hatt frysa?

Men eg har anskaffa mange greier eg godt kunne klart meg uten. Det såg me iallefall når me flytte frå hus til leilighet. Altså, den brusmaskinen blei ikkje brukt lenge, ikkje den kaffemaskinen med kapsler heller. Men det hende eg trega på at eg kvitta meg med toastjernet. Og eg har lurt på om eg trenge ein airfryer…Men eg minnest den fæle frityrgryta eg hadde for 20 år siden. Blei ikkje brukt, ikkje popkornmaskinen heller..

Nå løyses de fleste problem på nettet. Det er lenge siden eg hadde tak i den store boksen min med oppskrifter. Den som eg skulle laga system for når eg bare blei pensjonist. Nå finne eg oppskrifter på nettet, og lar det stå til. Ikkje alltid det klaffe, men mange ganger så imponere eg meg sjøl.

Når det gjelde alt me kan bruka nettet til, så er eg nok fødd litt for tidlig. Eg er ikkje ein innfødt digitalbrukar. Det er ikkje opplagt for meg, på samme måte som det ser ut til å væra for den yngre garde. Eg trudde at omg, som ofte blei brukt i innlegg på Facebook, betydde omgående, heilt til svigerdatter mi sa det betydde oh my God. Eg har nok hatt mange lignende utfordringer. Men det er egentlig lite å bry seg om. Eg har vel aldri trudd eg skulle kunna alt, og nå betyr det endå mindre. Men eg kunne tenkt meg å kunna redigera bilder, putta de i egne mapper og sånt. Fotobøker var og ein plan eg har hatt for pensjonisttidå. Det er ikkje blitt tid ennå. Og nå er bildene mine oppe i ei sky. De sveve der med mange andre sine. Plutselig blir de hacka, og eg må betala løsepenger for å få de i fotobøker 🥴Ikkje godt å sei..

Me blir liksom ikkje forundra over alle teknologiske framskritt lenger. Det er jo lenge siden den første månelandingen. Den gang var alle samla framfor svart/kvitt tv’en. Ein begivenhet alle måtte få med seg, og som me snakka om med forundring lenge etterpå. Tandberg var eksperten som forklarte på folkelig måte ka som skjedde. Nå snakka de om å ta ein tur til Mars. Det gir ikkje lenger samme interesse. Det henge visst ein Tesla der oppe i atmosfæren og.  Me er blitt blaserte. Eg huska når Big brother kom på norsk tv. Me såg på med forundring og var ganske beklemte, men det var mange meininger. Nå operere de med nakendating. Om det er utvikling eller tilbakesteg er eg ikkje sikker på. 

Eg huska når det landa et helikopter på bakken nedføre huset vårt når eg var unge. Et av desse små  kuleforma. Heile Ølen heiv seg på sykkel for å komma å sjå, og dei som hadde bil kom i den. Det var folk som var i slekt med Olaffen som kom i helikopteret. Sønnen hadde lappen på helikopter.  De skulle på hyttå. De var byfolk frå Stavanger, og hadde med slikkepinnar til oss.  Store ting, sjøl om me var van med sjøflyet som kom med Bergens Tidende frå Bergen kvar dag, var dette nåke anna.

 Så eg lure på om eg vil oppleva desse menneskelignende robotane som skal ta over husarbeide vårt, hjelpa ungane med lekser, og bli nesten som ein venn. Litt skummelt å bli heilt overflødig. Akkurat der er eg ikkje heilt klar. Men gode hjelpemidler til dei som treng det er nødvendig. Spesielt siden me nå skal bu heime til siste dag. Då kan det væra greit å ha ein maskin som passe på at me får i oss alle pillene, rektig mat og at kjolen ikkje er tatt på bakfram. Desse maskinane kan få lønn i kryptovaluta…Eg ønske meg et badekar med heis i. Det kunne eg tenkt meg i dag…

Men nå får me leva dagen i dag. Gleda oss over Braut Håland sin fotballkarriere, og alle oppvoksende stjerner me har rundt oss. Og blir me ikkje stjerner eller kjendiser får me trøsta oss med at det enkle er ofte det beste.